Document 434

[f. 1rv] [En blanc]
[f. 2r] Inquisicio facta contra Bernat Berengarium [sic] Oler, filium Berengarii Oler, quondam, et filium Fferrarii Oler, vocatum Polull.
Die mercurii que erat VI idus iulii anno Domini MºCCCºXXV ffuit presentata Guilelmo de Guanalons, baiulo domini regis in Tarrega, per Raymundum Oler, filium quondam Berengarii Oler, quandam literam illustrissimi domini regis Aragonum patentem et in dorso sigillo eiusdem sigillatam, tenoris qui sequitur:
"Iacobus, Dei gracia rex Aragonum, Valencie, Sardinie et Corsice comesque Barchinone, ac Sancte Romane Ecclesie vexillarius, amirantus et capitaneus generalis, fideli suo baiulo Tarrege vel eius locum tenenti, salutem et graciam. Ad audienciam nostram noveritis pervenisse quod, /cum\ nuper in mense aprilis proximo preterito aliqui iuvenes /dicte\ ville Tarrege incederent de nocte per ipsam villam, ac se[cu]m ducerent quendam mimmummimmum loci de la Amenla, nomine Berengario MirBerengario Mir, ac sonarent instrumentainstrumenta sua iuxta portam Petri Calbet, fuerunt eis proiecti lapides, ex quibus [f. 2v] fuit percussus BerengariusBerengarius predictus in capite, et de quaquidem percussione diem clausit extremum. Cumque ex ipsa morte inculpati fuerunt Pulul, filius Fferrarii Oler, et Raymundus Oler, filius quondam Berengarii Oler, qui racione predicta banniti fuerunt a villa predicta, nosque velimus iure pleniorem certificationem habere, vobis dicimus et mandamus quatenus inquisicionem et processum super premissis per vos factum, ad nos, ubicumque fuerimus, sub sigillo vestro mitatis, ut possimus mandare fieri super eo quod fuerit racionis.
Datum Calataiubi VI kalendas iulii anno Domini MºCCCXX quinto.
Arnaldus Cardona, de camera."
Qua litera eodem baiulo presentata, idem Berengarius requisivit baiulum memoratum quod contenta in litera antedicta totaliter adimpleret iuxta eius continentiam et tenorem.
Et baiulus memoratus, visa litera supradicta, volens in [f. 3r] omnibus et per omnia /contenta in litera supradicta\ cum reverencia quanta potest humiliter adimplere, ffecit translatari inquisicionem factam super premissis ut sequitur:
"Anno Domini MºCCCXXV, X kalendas madii fuit denunciatum Guilelmo de Guanalons, baiulo domini regis in Tarrega, quod die sabbati proximo preterita, de nocte, dum aliqui mancipii sive iuvenes ville Tarrege irent cum mimmismimmis per ipsam villam viulan, et fuissent ante hospitium Petri Calbet et feessen aquí viular, Bertrandus Oler, filius Fferrarii Oler, qui aliter vocatur Pulul, et Raymundus Oler, filius quondam Berengarii Oler, proyecerunt plures lapides, ut dicitur, contra ipsos, et cum uno lapide percusserunt in capite, in parte dextra, Berengarium MirBerengarium Mir, habitatorem de z'Amenla, que tocave cabretaque tocave cabreta, quod ita quod, propter predictum ictum, dictus [f. 3v] BerengariusBerengarius prostratus fuit ad terram. Et dictus baiulus, [v]olens inquirere de predictis, processit ad inquirendum simul cum Romeo Valerna, paciario, ut sequitur.
I^us. Berengarius Berengarius MirBerengarius Mir, habitator de ç'Amenla, iurat et, interrogatus ut diceret veritatem super predictis, dixit quod die iovis proximo preterita Berengarius CarniçerBerengarius Carniçer, habitator de ç'Amenla, fuit in villa Tarrege, et cum rediisset apud locum de ç'Amenla, dixit isti testes: 'En BerenguerBerenguer, dissabte a vespre siam a Tàrrega et irem per vila'. Et iste testes concessit ei. Et die sabbati proximo preterita iste testes et dictus Berengarius CarniçerBerengarius Carniçer venerunt ad villam Tarrege et dreçaren ad hospitium Thome Borraç. Et cum fuisset alta nox, iste testes et dictus socius suus, et Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl et Petrus VitalisPetrus Vitalis, ab trompestrompes, sequiti fuerunt dictum Borraz, et don Lobet, especier, per villam, et tetigerunt instrumenta sua /musica\instrumenta sua /musica\ in pluribus [f. 4r] locis dicte ville. Et fuerunt in vi[c]o d'en Falcho, ante quoddam hospitium quod est entre l'alberch d'en Jacme de Bas, et tocaven aquí lurs estrumentsestruments, et dementre que tocaven, et iste testes tingués la cara girada devés l'alberch hon tocaven, fui fuit transmissus lapis ad ipsos. Nescit per quem seu quos, nec de quo hospicio. Et percussit istum testes in capite, en la part dreta, magnum ictum, taliter quod iste testes fuit propter dictum ictum prostratus ad terram et amisit verbum. Et omnes illi qui ibi erant fugierunt et dimiserunt istum testes. Paulo post iste testes cobrà la paraula et dixit: 'Ha barons! Acorret-me que mort só!'. Et tunc venerunt omnes illi que faÿen tocar et iuvarunt ad istum testes, et duxerunt ipsum ad hospicium Arnaldi FonoylArnaldi Fonoyl. Aliter dixit se nescire.
Interrogatus qui fuerunt presentes, dixit quod Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl, Petrus VitalisPetrus Vitalis, don Lobet et don Borraz, et plures alii de quibus dixit se non recordari, cum non cognosceret ipsos.
[f. 4v] II^us. Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita iste testes erat in hospicio suo, et venit ad hospicium istius testis Petrus VitalisPetrus Vitalis et don Borraz, [et] dixerunt ei quod irent per villam, quia baiulus concesserat eis, quod testes fecit. Et tocaren ab lurs estrumentsestruments in multis locis ville Tarrege. Et fuerunt ante hospitium Petri Calbet, et tocassen aquí, plures lapides fuerunt proyecti contra istum testes et omnes aliis qui ibi erant. Nescit per quem seu quos. Et iste testes et alii qui ibi erant fugierunt et meseren-se daval los cobertizs, et lapides prohiciebantur multe. Et paulo post audivi iste testes quod unus clamabat et dicebat: 'Ayla Ay las! Mort só!'. Et omnes occurrerunt illuch et viderunt quod Berengarius MirBerengarius Mir, que tochave la cabretaque tochave la cabreta, iacebat in terra vulneratum in capite, i et iuvarunt eum ad surgendum et adduxerunt ipsum ad hospicium Thome Borraz. Et ibi inspexerunt dictum vulnus et adobaren-la-li. Et postea menaren-lo ad hospicium istius testis, et non fuit aliud.
Interrogatus [f. 5r] si scit vel suspicatur quis prohicieb[a]t ipsos lapides, dixit quod non.
Interrogatus de quo loco prohiciebantur ipsos lapides, dixit nescire.
Interrogatus qui erant presentes, dixit quod [en blanc].²
III^us. Petrus VitalisPetrus Vitalis, cursor publicus ville Tarrege, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita, quasi in hora primi sompni, Thomas Borraz excitavit hunc testes, rogans eundem quod acciperet les trompestrompes quas iste testes tenebat, et iret cum [eo] et quibusdam aliis iuvenibus ville Tarrege per villam. Et iste testes dixit quod placebat sibi. Et surrexit e pres les trompestrompes. Et statim venit Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl, socius huius testis, Bernardus Amenos, Petrus Lobet, Berengarius d'Olius, Raimundus de Truylops, Berengarius MirBerengarius Mir, juglar de cabretajuglar de cabreta, Berengarius CarnicerBerengarius Carnicer, juglar de flahutajuglar de flahuta, et quidam alii de quibus dixit se non recordare. Et omnes simul anaren tocar ad hospicium Petri Calbet cum eorum musicis instrumentismusicis instrumentis, et començaren I balbal. Et cum sic i[nce]p[i]ssent plures lapides fuerunt transmisi undique contra eosdem [f. 5v] de terratis vicinorum. Et iste testes, et alii scilicet, tenuit viam suam, et statim recognoverunt se. Et audivit iste testes quod Berengarius MirBerengarius Mir clamavit: 'Ay las! Mort só!'. Et statim iste testes et alii predicti accesserunt ad eundem qui stabat ante hospicium Petri Calbet, et invenerunt ipsum percussum et in capite vulneratum, et presenren-lo et aduxerunt ipsum ad hospitium Thome Borraz, et ibi stoparen-li la nafra. Alia dixit se nescire.
Interrogatus si scit vel audivit dici quis ipsum Berengarium MirBerengarium Mir percussit seu vulneravit, nec de qui vel quibus est suspicato, dixit quod non, /nam\, cum esset nox et hora nebulosa, nullus potuit videre nec discernere.
IIII. Bernardus Aldomar, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita, magna nox ante h pulsationem matutinarum, iste testes dormiebat, et excitavit se ad sonum dels trompadorstrompadors et dels juglarsjuglars qui tangebant eorum instrumentainstrumenta in via publica. Et dum sic tangebant, statim tacuerunt et cessarunt ipsa instrumentainstrumenta, et testes fuit de hoc quamplurimum admiratus. Attamen audivit quod quidam homo clamabat dicens: 'Ay las! Mort só!'. Et recesserunt inde. Alia dixit se nescire.
Interrogatus si scit qui erat ille homo qui clamabat 'Mort só!', nec qui erant dicti trompadorstrompadors, dixit quod non.
[f. 6r] V^us. Saurina, uxor Oromirii Sartre, [t]estes, iurat et, interrogata super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita ista testes cubuerat, et de nocte, cum se excitaret, audivit quod in via publica clamabat quidam homo dicens: 'Mort só! Ay las!'. Alia dicit se nescire.
VI^us. Sibilia, uxor Bernardi Ros, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire, excepto quod die dominica in mane audivit dici, non recolit a quibus, quod brica fuerit de nocte in vico nominato d'en Falcho.
VII^us. Esclarmonda, uxor Petri de Portapa, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit quod die dominica proximo preterita in mane ista testes audivit dici, non [r]ecolit a quibus, que juglarsjuglars avien viulat de nit a casa d'en Pere Calbet et que·ls avien apedregats, e que n'avien I naffrat. Et dicebant quod [f. 6v] de domo Petri Calbet ho avien feyt. Alii dicebant quod immo fecerant de hospitio Fferrarii Oler. Alia dixit se nescire.
VIII^us. Berengaria, uxor Petri Bertrandi, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita ista testes cubuerat, et quasi in aurora ista testes se excitavit et audivit quod in via quidam homo clamabat dicens: 'En Pere Calbet, avets-nos mort l'om! Exit, exit, que ara és hora'. Alia dixit se nescire.
IX. Benvenguda, uxor Raymundi Guardia, quondam, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire. Tamen audivit dici, non recolit a quibus, die dominica in mane, quod de nocte in via publica ante hospicium Petri Calbet fuerat vulneratus quidam mimmusmimmus, et uii uni dicebant quod de hospicio [f. 7r] Petri Calbet vulneraverunt dictum mimmummimmum, et alii dicebant de hospitio Fferrarii Oler.
X^us. Bernardus Ros, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit se nichil scire.
XI^us. Na Riberona, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit quod nocte predicta ista testes cubuerat, et quasi in hora medie noctis audivit trompadorstrompadors in via, et statim recesserunt inde. Alia dixit se nescire.
XII^us. Maria, uxor Raymundi Aquilonis, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire.
XIII^us. Matheua, uxor quondam de n'Aguilo, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire.
[f. 7v] XIIII^us. Ffrancisca, filia Guilelmi Carbonel de la Corbela, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire.
XV. Berenguera, uxor Bernardi Fabrega de Solsona, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire, excepto quod die sabbati proximo preterita de nocte audivit sonum de trompestrompes in via.
Interrogata quis cubuit dicta nocte in hospicio Arnaldi de Beliana, dixit quod ipse Arnaldus, et uxor et filii eiusdem, et ista testes, et Raymundus Oler, filius Berengarii Oler, quondam, et traginers.
Interrogata qua hora cubuit dictus Raymundus Oler, dixit quod magna nox erat.
Interrogata qua hora inde exivit, dixit quod die dominica in mane.
XVI^us. Arnaldus de Beliana, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit se nichil scire. Interrogatus si Raymundus Oler, filius Berengarii Oler, quondam, cubuit die sabbati proximo preterita in hospitio huius [f. 8r] testis, dixit se nescire, tamen audivit dici a Berengaria, ancilla huius testis, die dominica in mane, que ela li avie obrit et que avie jagut en son alberch.
XVII^us. Berenguera, uxor Bernardi Porta, quondam, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita audivit quod in via publica, ante hospitalem Miquelis d'Ardeval, mimmimimmi sive juglarsjuglars tangebant instrumenta musicainstrumenta musica, videlicet trompestrompes et flautaflauta et cabretacabreta; et cum tangissent, paulo post tacuerunt, et sentiit quod fugierunt. Post predicta, in mane, audivi dici, non recolit a quibus, que I juglarjuglar avien nafrat, nec tamen audivi dici quis ipsum vulneraverat nec quis inculpatus erat.
XVIII^us. Guilelmus de Lorenz, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit se nichil scire.
[f. 8v] Raymundus Amenos, filius Raymundi Amenos, quondam, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die dominica proximo preterita.
XIX^us. Periconus Bertrandi, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita iste testes cubuerat et dormiebat, et sic dormiendo, cum esset magna nox, excitavit se ad sonum dels estrumentsestruments, et statim los estrumentsestruments cessaren, et iste testes audivit quod quidam homo clamavit: 'Ay las! Mort só! Ay las! Mort só!'. Et sentiit et audivit quod plures homines accesserunt ad ipsum dicentes: 'Cala, bacalar, no ages paor que no af às cecha'. Et testes statim vestí's la camisa et ascendit, et neminem vidit que ya se'n foren anats cum dicto homine qui se plangebat. Tamen vidit ad cantonem /portalis\ istius testis, que est versus callecum, duos homines, et respiciendo ipsos ipsi viderunt ipsum, et iste testes tornà atràs, et aliter dictorum hominum clamavit [f. 9r] voce rauca sive çoça, et videbatur que s'agués mès quehocom en la boca per afolar la veu, et dixit: 'Vage en Pere Calbet! Perquè·l vos avets mort, l'ome. Exit, exit! Bé avets feyt. Exit, veyats si·n porets ociure altre'. Post hec iste testes intravit et recollegit se. Postea, in mane, audivit dici que un joglarjoglar avien naffrat. Alia dixit se nescire.
Interrogatus si [co]gnovit dictos homines vel alterum ipsorum, dixit quod non.
Interrogatus si scit vel audivit dici quis vulneravit dictum mimmummimmum, dixit quod gentes lu vien, que don Pulul d'en Fferrer Oler ho ha feyt. Aliter dixit se nescire.
XX^us. Iacobus Bonyach, filius Mascaroni Bonyach, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita, fuerunt octo dies elapsi, iste testes fuit adempratus per Petrum [f. 9v] Lobet, apotecharium, et per alios quod iret cum eosdem per villam, et iste testes concessit et ivit. Et cungraverunt /congregarunt\ se in hospicio Thome Borraç, et fuerunt ibi Petrus VitalisPetrus Vitalis, et Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl, trompadorstrompadors; Berengarius CarniçerBerengarius Carniçer de l'Amenla, ab la tamortamor, et en MirMir, del dit loch, que tocave la cabretaque tocave la cabreta; Thomas Borraz, ipse Petrus Lobet, Berengarius d'Olius, Bernardus Amenos, qui moratur cum Iacobo Verdu, Raymundus de Truylops et Jacmet Mut, fiyl d'en Ramon Mut; et omnes simul tetigendo sive sonando cum dictis instrumentisinstrumentis per villam, iverunt ad hospicium Petri Calbet. Et ibi dicti mimmimimmi tocaven lurs estrumentsestruments et faÿen un balbal. Et dum sic starent, plures lapides fuerunt transmissi contra eosdem. Et statim omnes fugierunt, la uns de za e los altres de là. Et sic fugiendo audiverunt quod quidam ex ipsis iacens in terra ante hospicium Petri Calbet clamavit: 'Ay las! [f. 10r] Mort só! Ay las! Mort só!'. Et incontinenti redierunt mirantes se quid illud erat. Et accesserunt et viderunt quod erat en MirMir, que tocave la cabretaque tocave la cabreta, et erat vulneratus in capite, et dicebat: 'Ay las! Mort só! Lo braz he perdut!'. Et aydaren-lo a levar et menaren-lo a casa d'en Thomas Borraç, et aquí estoparen-lo. Et postea menaren-lo a casa de n'Arnau FonoylArnau Fonoyl et lexarent-lo aquí. Alia se dixit se nescire.
Interrogatus si scit quis percussit vel vulneravit dictus MirMir, dixit quod non. Attamen audivit tunc dici a prenominatis que creÿen et avien sospita que don Pulul, d'en Fferrer Oler, et don Ramon de n'Oler ho havien feyt, ex eo car avie aüda batayla ab don Lobet, et que ho avien feyt per honta d'él.
Interrogatus ex qua parte veniebant lapides predicti, dixit quod de tert terrato hospitalis Miquelis d'Ardeval. Nam [f. 10v] dicebatur tunc per superius nominatos quod dicti Pulul et Raimundus Oler ascenderant per terratum d'en Beliana et fecerant predicta in tedium predictorum, ut predixit.
Interrogatus si iste testes vidit aliquem de illis qui lapidabant, dixit quod non.
Item, interrogatus si, dum ibant tangendo per villam, obviarunt dictis Pulul et Raimundum Oler, dixit quod non nec aliquem aliud. Aliter dixit se nescire.
XXI. Guilelmus Ponç, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die sabbati proximo preterita, fuerunt octo dies elapsis, iste testes ibat per villam cum mimmismimmis, videlicet cum Arnaldo FonoylArnaldo Fonoyl et cum Petro VitalisPetro Vitalis, trompadorstrompadors, Berengario MirBerengario Mir ab cabretacabreta, Berengario can CarniçerBerengario can Carniçer ab tamorstamors. Et erant ibi iste testes, Periconus Lobet, filius Mascaroni Bonyach, Raymundus de Truylops, don Flovia et Bernardus Amenos, que m qui morantur cum Iacobum Verdu, Berengarius d'Olius, filius Thome Borraç, Jacmet Mut. Et [f. 11r] cum [t]etigissent per villam in mu[l]tis locis, fuerunt ad hospicium Petri Calbet et tocaren aquí. Et iste testes tenie un tamborettamboret. Et dum ibi stabant, fuerunt misse plures lapides contra eos, et unus lapis, sive terroz, regudí huic testes et donà-li en lo colcel. Et omnes esperdigolaren-se et meseren-se daval lo cobertiz d'en Jacme de Bas. Et vidit testes quod dictus Berengarius MirBerengarius Mir cecidit ad terram dicens: 'Ay las! Mort só!'. Et omnes simul accesserunt ad enim eum et invenerunt ipsum iacentem in terra vulneratum in capite, et dicebat: 'Ay las! Mort só! Heudà, barons, aquest braç et aquesta cuxa no es mou'. Et postea adduxerunt ipsum ad hospicium Thome Borraz, et iste testes posà-li estopades e·l cap. Quo facto, menaren-lo a casa de n'Arnau FonoylArnau Fonoyl, et non fuit aliud.
Interrogatus si scit, credit vel audivit dici quos prohiciebat dictos lapides contra prenominatos, dixit quod non.
[f. 11v] Post hec, anno predicto kalendas madii, cum Berengarius Car[n]izerBerengarius Car[n]izer, ut supra continetur, denunciando mostrasset dicto baiulo quod die sabbati proximo preterita in vesperis, fuerunt octo dies elapsi, cum iste testes et Berengarius MirBerengarius Mir, eius socius, qui sunt mimmimimmi, ad preces Thome Borraz et Petri Lobet et quorundam aliorum iuvenum ville Tarrege irent cum eosdem eisdem de nocte cum instrumentis musicisinstrumentis musicis tangendo per villam de Tarrega, et tocassen ante hospicium portale hospicii Petri Calbet, fuerunt contra ipsos, et illos qui cum eis erant, plures lapides proyecti, et de uno lapide fuit dictus BerengariusBerengarius in capite percussus et letaliter vulneratus; et requisivisset eundem baiulum quod procederet contra illos qui culpabiles inventi essent in premissis, et specialiter contra filium Fferrarii Oler et filium Berengarii Oler, quondam, qui, [u]t ipse BerengariusBerengarius audiverat dici, dictos lapides transmiserant et erant culpabiles in premissis, iterato die et anno predictis, dictus Berengarius CarnizerBerengarius Carnizer [f. 12r] coram dicto baiulo, presentibus B[o]nanato ça Sala et Romeo Valerna, paciariis /Tarrege\, comparuit ipsum requierendo quod contra predictos procederet, qui, ut predixit, culpabiles in predictis existant, ut de hiis ipse certificatus est, et fama laborat contra eosdem. Et nichilominus requisivit eundem baiulum quod iret ad locum ubi in quo dictus Berengarius MirBerengarius Mir, qui nunc in periculo mortis positus est, et iam amisit loquelam, et ipse hostenderet sibi de quo loco dicti lapides transmissi fuerunt. Et dictus baiulus incontinenti, una cum paciariis antedictis, ivit ad hospitium Petri Calbet, et vidit et audivit ea que dictus Berengarius CarnizerBerengarius Carnizer coram baiulo et paciariis supradictis dicere voluit. Quo viso et audito, dixit dictus baiulus quod iam [pro]cessit super predictis in quantum de iure potuit, et adhuc procedet prout dictaverit ordo iuris, et iuxta usum et observantia curie baiulie.
[f. 12v] Et incontinenti dictus baiulus interrogavit dictum Berengarium CarnizerBerengarium Carnizer quod diceret sibi quis sciebat vel scire poterat in predictis.
Et dictus Berengarius CarniçerBerengarius Carniçer dixit quod Iacmetus Mut, filius quondam Raimundi Mut, don Lobet, filius Thome Borraz, hi sabien. Et dicit quod requirebat ipsum baiulum quod compelleret ipsos ad testimonium veritatis perhibendum super predictis.
Interrogatus quare, in mane sequenti cum dictus Berengarius MirBerengarius Mir fuit vulneratus, non denunciavit eidem baiulo maleficium supradictum, dixit quod propter hoc quia filius Thome Borraz, don Lobet, et don Jacmet Mut dixerunt isti testes: 'Cala't, no u digats, que no ha ceca, et axí no u sabrà negú'. Post autem p[auc]is diebus, com anàs mal al dit Berenguer MirBerenguer Mir, predicti prenominati dixerunt ei que se'n clamàs, et iste testes mostrà-ho al batle.
[f. 13r] XXII. Petrus Calbet, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod nocte predicta iste testes c[u]buerat iam et dormiebat in suo hospicio, et quasi hora primi sompni excitavit se ad sonum de trompestrompes, de cabretacabreta et de fliuta flautaflauta et de cembescembes, et ascoltavit et sentiit quod [i]n via, inter hospicia Iacobi de Bas et huius testis, mimmimimmi sive juglarsjuglars tangebant et faÿen un balbal, et audivit tumultum de macips. Et dum sic [t]angerent eorum instrumenta musichainstrumenta musicha, sentiit testes quod plures lapides fuerunt missi in via in illo loco in quo tangebant. Et statim dicti iuvenes et mimmimimmi tacuerunt. Et fuit visum huic testes quod fugerent. Paulo post iste testes audivit quod in dicto loco quidam homo clami clamavit dicens: 'Ay las! Mort só! TrompadorsTrompadors, acorret'. Et iste testes dixit: 'Ha santa Maria val-me, e·l cap l'àn ferit, aquel!'. Poste hoc sentiit quod predicti qui fugerant [f. 13v] tornaren et menaren-lo-se'n. Post predicta, in m[a]ne sompno ipse testes surrexit et exivit in via, et invenit ante port[a]le ipsius testis III vel quatuor lapides mans plenals et sanch, et intravit vul villa et invenit Arnaldum FonoylArnaldum Fonoyl et Petrum VitalisPetrum Vitalis, et dixit eisdem si eren anats per vila ne si eren estats den[ant] casa sua. Et ipsi dixerunt quod sic, et que·ls avien naffrat un juglarjuglar, non tamen dixerunt quis ipsum vulneraverat, mas que·ls avien trameses pedres moltes. Alia dixit se nescire.
Interrogatus si fecit scit vel audivit dici quis transmisit dictos lapides nec quis dictum juglarjuglar vulneraverat, dixit quod non, si non en aytant com lo batle ha cridat que·n són encolpats lo fiyl d'en Fferrer Oler et lo fiyl d'en Berenguer Oler.
[f. 14r] XXIII^us. Bernardus Amenos, filius Bertrandi Amenos, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dix[i]t quod die sabbati predict[a], de nocte, iste testes, Petrus Lobet, Tomas Borraz, [Berengarius] de Olius, Raymundus de Truylops, Jacmet Munt, nuntius d'en Romeu Barber, don Flovia, filius Mascaroni Bonyach, anaren per villam cum mimmismimmis, videlicet Arnaldum FonoylArnaldum Fonoyl, Petrum VitalisPetrum Vitalis, trompadorstrompadors, Berenguer MirBerenguer Mir, que tocave la cabretaque tocave la cabreta, Berenguer CarniçerBerenguer Carniçer de l'Amenla, la flautaflauta. Et sic ta[n]gendo instrumenta musicainstrumenta musica fuerunt ad hospicium Petri Calbet, et ibi dicti mimmimimmi faciebant un balbal. Et dum sic starent, fuerunt missi plures lapides adversus eosdem de terrato sive porticu Fferrarii Oler, in quo solebat morari en Reverdit, et ex alia parte aliis [de] hospitale Miquelis d'Ardeval. Et ita fortiter, quod omnes habuerunt fugere los uns de za, los altres de là, axí com podien. Et statim dictus Berengarius MirBerengarius Mir clamavit: 'Ay las! [f. 14v] Mort só! Germà Berenguer CarnizerBerenguer Carnizer, tu m'às mort, que mi ich às feyt venir'. Et statim iste testes et alii predicti redierunt ad dictum Berengarium MirBerengarium Mir et invenerunt ipsum iacentem in terra, in via, ante hospicium Petri Calbet, et erat in capi[t]e percussus et vulneratus. Et preseren-lo et adduxerunt ipsum ad domum Thome Borraz, et ibi stoparen-li la naffra.
Interrogatus si fecit scit, credit vel suspicatur qui fuerunt illi qui tr[a]nsmiserunt dictos lapides, dixit quod statim fuit dictum inte[r] ipsos, et crediderunt quod filius Fferrerii Oler, don Pulul, et Raymundus Oler, filius Berengarii Oler, ho avien feyt per honta de don Lobet, per tal com abduy amaven la fiyla d'en Pere Calbet. Dixit eciam testes, interrogatus se credere que bé fossen IIII perso[na]s, ut lapides mitebantur de hospicio Fferrerii Oler, ut predixit, et similiter ex alia parte versus hospitale Miquelis d'Ardeval. Dixit etiam interrogatus se audivisse dici Raymundo de Truylops quod dicta [f. 15r] nocte in manie él avie guaytat ab don Lobet, an predicti exirent de hospicio Fferrerii Oler, et quod [v]idit quod Raymundus Oler exivit de hospicio Arnaldi de Beliana.
XXIIII^us. Raymundus de Flovia, filius Berengarii de Flovia, testes, iurat et, interrogatus super predictis. dixit idem in omnibus et per omni ut Bernardus Amenos, supra proximus testes, excepto quod non vidit testes quod ex parte hospitalis Miquelis d'Ardeval miterentur lapides.
XXV. Berengarius d'Olius, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dix[it] idem ut Bernardus Amenos, superior testes, hoc excepto quod iste testes non posset dicere de quibus terratis ipsi lap[id]es mitebantur, set quod dicebatur tunc quod de domo Arnaldi de Beliana ascenderat in terratum Petri Calbet, et quod de ipso terrato filius Ferrerii Oler et [f. 15v] filius Berengarii Oler [la]pidaverant ipsos.
XXVI^us. Raumundus de Truylops, filius Iohannis de Truylops, testes, iurat et, interrogatus super predictis, dixit quod die predicta Thomas Borraz, Petrus Lobet, Bernardus Amenos, filius Bertrandi Amenos, Guilelmus Ponç, nuncius Romei d'en Bas, don Fflovi[a], Berengarius d'Olius, Iacobus, filius Mascarosii Bonyach, ibant per villam de noct[e] simul cum Arnaldo FonoylArnaldo Fonoyl et Petro VitalisPetro Vitalis, trompad[ó]strompad[ó]s de villa Tarrege, et etiam cum Berengario MirBerengario Mir, juglar de cabretajuglar de cabreta, et Berengario CarnicerBerengario Carnicer, juglar de flahutajuglar de flahuta, et to[c]aren eorum inst strumenta musicastrumenta musica in via ante hospicium Petri Calbet. Et dum sic stabant, fuerunt missi plures lapides undique de terratis vicinorum vid contra istum testes et alios qui ibi erant, videlicet aut de terrato Petri Calbet aut de terrato Fferrerii Oler, et statim iste testes et alii [f. 16r] predicti f[u]gierunt la un de ça et l'altre de là. Quo facto, iste testes et Thomas Borraz et Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl se giraren et sentirunt sentierunt sive audiverint quod Berengarius MirBerengarius Mir predictus clamavit dicens 'Ay las! Mort só!'. Et accesserunt ad eundem et invenerunt ipsum iacentem in terra et in capite vulneratum, et dicebat: 'Eudà, germans, jaquir-m'ets açí?'. Et iste testes et predicti Thomas Borraz et Arnaldus FonoylArnaldus Fonoyl acceperunt ipsum (ipsum) Berengarium MirBerengarium Mir et sofferen-lo e·ls muscles et asportaren ipsum ad hospitium dicti Thome. Et ibi stoparent-li la nafra et dimiserunt ipsum ibidem. Alia dixit se nescire.
Interrogatus si scit vel audivit dici quis transmisit dictos lapides, dixit quod non.
Item, interrogatus si scit vel audivit dici de quo vel quibus habebatur suspicio quod [t]ransmiserunt dictos lapides, dixit quod dicitur per villam quod filius Fferrerii Oler, qui vocatur Pulul, transmisit dictos lapides. Aliter dixit se nescire licet diligenter interrogatus.
XXVII. Arsse[nda] Sobirana, uxor Arnaldi de Beliana, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit se nichil scire nec audivit dici.
Interrogata si scit vel audivit dici de quo vel quibus habebatur suspicio quod transmiserint dictos lapides, dixit se nichil scire, excepto quod Pulul, frater huius testes, et Raymundus Oler, filius Berengarii Oler quondam, sunt banniti per baiulum racione predicta.
Interrogata si die sabati predicti Raymundus Oler iacuit in hospitio huius testis, dixit quod sic.
Interrogata qua hora surrexit, dixit quod in m[ane] que ya era gran dia. Aliter dixit se nescire.
[f. 16v] XXVIII. Raymundus de Beliana, filius Arnaldi de Beliana, testes, iurat et, in[terrogatus] super predictis, dixit se nichil scire licet dilig[ent]er interrogatus.
XXIX. Arsend[a], uxor Petri Calbet, testes, iurat et, interrogata super predictis, dixit quod die sabati proximo preterita, de nocte, ipsa cubierat, et cum esset magna nox audivit plures homines in via ante portale [ho]spic[ii] huius testis, et faciebant ibidem viular, tangendo flahut[a]flahut[a] et athamorathamor et cabretacabreta et trompestrompes. Et statim cum in[ce]pissent de tocar, plu sentiit ista testes et au[d]ivit quod plu[r]es lapides fuerunt transmissi in via [publica], audiebat ictus cum percuciebant in parietibus et in via, et dicti homines cessarent tangere los estrumentsestruments et tacuerunt. Et alter ipsorum hominum clamavit al[t]a voce dicens 'Ay las! Mort só!' plures vices. Et fuit p[o]stea audivit ista testes quod dicti homines qui fugierant redierent dicentes 'Cala, anem, que no às cecha', et menaren-lo-se'n /ut sibi visu[m] fuit\. Alia di[x]it se nescire.
Interrogata si scit vel audivit dici qui erant dicti homines qui f[a]ciebant viular, dixit quod non.
Interrogata si scit vel audivit dici qui erat ille homo qui clamavit 'Ay las! Mort só! ', dixit quod in mane dicte noctis audivit dici quod era's Berenguer MirBerenguer Mir de z'Amenla, juglar de c[a]bre[t]ajuglar de c[a]bre[t]a.
Interrogata si scit quare clamabat, dixit quod audivit dici quod de uno de dictis lapidibus qui fuerunt missi [contra] dixit fuit in capite letal[i]t[er] percussus /vulneratus\.
Interrogata si scit vel audivit dici qui fuerunt illi [qui] transmisserunt dictos la[pi]des, dixit quod dicitur per gentes quod filius Ferrerii Oler et Raimundus, fili[us] Berengarii Oler, quod ne són e[n]colpats e·n són estats cridats et bandeyats pel batle. Alia dixit se nescire."
[f. 17r] "Ara oyats què us fa asaber lo batle del senyor rey: que en Bertran Oler, fiyl d'en Ferrer Oler, qui en altra manera és appelat [P]ulul, et Ramonet Oler, fiyl qui fo d'en Berenguer Oler, són encolpats que disabte prob passat de nuyt, dementre que alguns macips de la vila de Tàrrega feessen viular a l'alberch d'en Pere Calbet, l[o]s di[t]s Bertran et Ramonet se lexaren anar acordada[m]ent contra los dits macips, et los trompadorstrompadors et los juglarsjuglars que aquí eren, et contra aquels moltes pedres gitaren. Et ab una pedra feriren e·l cap a·n Berenguer MirBerenguer Mir, juglarjuglar de ç'Amenla, e·l naffraren mortalment. Per què lo dit batle, ab aquesta present crida, cita los dits Bertran et Ramonet Oler que dins espay de X dies sens sien compareguts davant lo dit batle appa[r]eylats d'estar a dret del dit encolpament. En altra manera, pasats los dits X dies, sàpien que seran aüts per confesses del dit malefici, et serà enantat contra éls et lurs béns segons dret."
[f. 17v] Facta fuit predicta preconizacio publice per villam Tarrege per Arnaldum FonoylArnaldum Fonoyl, publicum preconempreconem dicte ville, nono kalendas madii anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo quinto.
"Ara oyats què us fa asaber lo batle del senyor rey: que en Bertan Oler, fiyl d'en Fferrer Oler, qui en altra manera és [a]ppelat Pulul, et [en] Ramonet Oler, fiyl qui fo d'en Berenguer Oler, són e[n]colpats que de nuyt, dementre que alguns macips de la vila de Tàrrega anassen per la dita vila ab juglarsjuglars et ab estrumentsestruments et feessen viular davant l'alberch d'en Pere Calbet, los dits Bertran et Ramonet Oler se lexaren anar, segons que és dit, acordadament contra los dits macips et juglarsjuglars que aquí eren, et contra aquels moltes pedres gitaren, et ab una pedra e·l cap a·n [f. 18r] Berenguer MirBerenguer Mir, /juglarjuglar\ de ç'Amenla, feriren et naff[r]aren. Per rahó de la qual naffra lo dit BerenguerBerenguer, segons que·s diu, és mort. Per què lo dit batle, ab aquesta present crida, cita los dits Bertran et Ramonet Oler que dins espay de X d[i]es sien compareguts davant lo dit batle appareylats d'estar a dret del dit manefilio E malefici. En alt[r]a manera, pasats los dits X dies, sàpien que seran [a]üts per confesses del dit malefici damunt dit, et serà enantat contra éls et lurs béns segons dret."
Facta fuit predicta preconizacio publice per villam Tarrege per Arnaldum FonoylArnaldum Fonoyl, pu[b]licum preconempreconem dicte ville, nonas madii anno MºCCCXXV.
[f. 18v] Anno Domini millesimo CCCXX quinto, XVI kalendas i[u]nii, cum Betrandus Oler, filius Ferrerii Oler, et Raymundus Oler, filius Berengarii Oler quondam, habitatores ville Tarrege, fuerunt inculpati de omicidio perpetrato in personam Guilelmi [sic] MirGuilelmi [sic] Mir, habitatoris loci de ç'Amenla, et racione dicti homicidii fuerunt auctoritate nostri Guilelmi de Guanalons, baiuli domini regis in Tarrega, legitime moniti et citati quod comparerent in Tarregam coram nobis super dicto crimine in iudicio respo[n]suri, et dicti Bertrandus et Raymundus, licet legitime citati et moniti, coram nobis renuerint comparere, idcirco nos dictus baiulus, assidente nobis Guil[e]lmo de Segarra, assesore nostro, exigente contumacia dictorum Bertrandi et Raymundeti, omnia bona eorum sub banno domini regis ponimus, et dicta bona domino regi adiudicamus et annotamus describenda et confiscanda domino regis, nisi dictus Bertrandus et Raymundetus venerint infra annum suam purgaturi [f. 19r] contumaciam et processuri super /dicto\ crimine, prout de iure fuerit faciendum. Et in predictis dictos Bertrandum et Raymundum absentes condempnamus et ea domino regi adiudicamus.
Lata hec sentencia conditionalis sentencia die [et] anno quibus supra, presentibus pro testibus Romeo Valerna, Poncio Alagret et Bonanato ça Sala.
"Ara oyats què us fa asaber lo batle del senyor rey: que, com en Bertran Oler, fiyl d'en Fferrer Oler, qui en altra manera és appelat Pulul, et en Ramonet Oler, fiyl qui fo d'en Berenguer Oler, sien encolpats de l'homey perpetrat en persona d'en Guillem [sic] MirGuillem [sic] Mir, juglarjuglar, estadant de ç'Amenla, et per rahó del dit homey sien estats citats et amonestats legítimamement per auctoritat del dit batle que deguessen personalment comparer denant él enanda enantadors sobre·l dit homey, axí com [f. 19v] de dret et rahó fos, et los dits Bertran et Ramon Oler no sien volguts comparer, emperamor d'azò lo dit batle ha annotats tots los lurs béns et posats sots ban del senyor rey, si donchs los dits Bertran et Ramonet Oler no venen dins I an purgadors lur contumàcia et enantadors sobre·l dit crim, ax c axí com dret sie. Per què mane a tuyt lo dit batle a tuyt, de part del senyor rey, que nuyl hom ne nuyla fembra als dits Bertran et Ramonet Oler no pach res que·ls deya ne·ls respona de lurs dret ne de negunes rendes ne de neguns diners, et tothom qui res los deya ne tinga res de lur ho vingua manifestar al dit batle em pena de C morabatins. Encara, lo dit batle ara, axí com ladonchs, et ladonchs axí com ara, los bandega de la vila et del terme de Tàrrega et mane et diu, de part del senyor rey, que nuyl hom ne nuyla fembra, d'aquest dia enant, ne y·ls acuyla ne·ls do soffert ne ajuda, ans, si·ls veu, los prena e·ls atur, et si [f. 20r] pendre ne aturar no·ls poden pot, mete-se em pena de C morabatins."
Ffacta fuit predicta preconizacio publice per villa Tarrege per Petrum VitalisPetrum Vitalis, publicum preconempreconem dicte ville, die et anno prefixis.
[f. 20v] Excellentissimo ac magnifico principi domino, domino Iacobo, Dei gracia regi Aragonum, V[a]l[encie], Sardinie, Corsice comitique Barchinone ac sancte Romane Ecc[le]sie vexillario, ammirantui et capitaneo generali, traditur hec inquisicio, vel eius venerabili cancellario.